Tình huống: Bất ngờ bạn nhận được “Giấy triệu tập” từ Cơ quan Cảnh sát điều tra, yêu cầu đúng ngày giờ đó phải có mặt tại trụ sở công an để làm việc liên quan đến một vụ việc mà có thể bạn còn chưa rõ cụ thể. Chắc hẳn bạn sẽ cảm thấy hoang mang, lo lắng, không biết mình có liên quan gì, phải làm gì khi đến đó và quan trọng nhất là mình có những quyền lợi và nghĩa vụ gì?
Đây là tình huống không hề hiếm gặp. Việc Cơ quan điều tra triệu tập công dân để làm rõ các tình tiết của vụ án hình sự là hoạt động tố tụng thông thường. Tuy nhiên, để tránh những rắc rối không đáng có và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bản thân, bạn cần nắm vững những quy định cơ bản của pháp luật.
-
Phân biệt giấy triệu tập và giấy mời
Trước hết, cần phân biệt rõ “Giấy triệu tập” và “Giấy mời”.
- Giấy triệu tập: Là văn bản tố tụng hình sự, được sử dụng để yêu cầu người được triệu tập (người làm chứng, bị hại, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, bị can…) có mặt tại Cơ quan điều tra để làm việc, phục vụ quá trình giải quyết vụ án. Việc có mặt theo Giấy triệu tập thường là bắt buộc theo quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự (BLTTHS) 2015.
- Giấy mời: Thường mang tính chất hành chính, mời bạn đến làm việc để cung cấp thông tin, làm rõ một nội dung nào đó không nhất thiết nằm trong khuôn khổ một vụ án hình sự cụ thể. Tính bắt buộc của giấy mời thường không cao như giấy triệu tập.
Bài viết này tập trung vào trường hợp bạn nhận được giấy triệu tập trong khuôn khổ một vụ án hình sự.
-
Nghĩa vụ bắt buộc phải có mặt khi được triệu tập hợp lệ
Khi bạn nhận được giấy triệu tập hợp lệ từ cơ quan điều tra, về nguyên tắc, bạn có nghĩa vụ phải có mặt đúng thời gian và địa điểm ghi trong giấy. Điều này áp dụng cho nhiều tư cách tham gia tố tụng như người làm chứng, bị hại, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan… (Căn cứ Điều 60, 61, 62, 66, 67, 185, 186, 187 BLTTHS 2015).
Nếu bạn không có mặt theo giấy triệu tập mà không có lý do chính đáng (như ốm đau có xác nhận của cơ sở y tế, sự kiện bất khả kháng…), bạn có thể bị áp dụng biện pháp áp giải (nếu là người làm chứng, người bị hại, người liên quan) hoặc dẫn giải (nếu là người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố, bị can) theo quy định.
-
Quyền của bạn khi làm việc với cơ quan điều tra
Pháp luật quy định nhiều quyền quan trọng để đảm bảo bạn không bị xâm phạm lợi ích khi làm việc với cơ quan điều tra:
- Quyền được biết lý do và tư cách tham gia: bạn có quyền được điều tra viên thông báo rõ lý do bạn bị triệu tập và bạn tham gia buổi làm việc với tư cách gì (người làm chứng, bị hại, người liên quan…). Điều này giúp bạn hiểu rõ vai trò và phạm vi trình bày của mình.
- Quyền trình bày ý kiến, chứng cứ: bạn có quyền tự do trình bày những gì mình biết liên quan đến vụ việc, đưa ra các tài liệu, đồ vật hoặc yêu cầu để làm rõ sự thật.
- Quyền sử dụng tiếng mẹ đẻ: nếu bạn không thông thạo tiếng Việt, bạn có quyền yêu cầu có người phiên dịch miễn phí.
- Quyền có Luật sư (rất quan trọng): tùy thuộc vào tư cách tham gia tố tụng của bạn (đặc biệt nếu là người bị tố giác, bị can, bị cáo, hoặc trong một số trường hợp là bị hại, người liên quan), bạn có quyền tự mình mời luật sư hoặc đề nghị cơ quan điều tra chỉ định luật sư (trong các trường hợp luật định) để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho mình. Luật sư có quyền có mặt khi lấy lời khai và thực hiện các quyền bào chữa/bảo vệ khác theo luật. (Căn cứ Điều 72, 73, 74, 75, 76 BLTTHS 2015).
- Quyền đọc và ký biên bản: sau buổi làm việc, điều tra viên sẽ lập biên bản ghi lời khai. Bạn có quyền đọc kỹ lại toàn bộ biên bản. Nếu thấy nội dung nào chưa đúng, chưa đủ, bạn có quyền yêu cầu sửa đổi, bổ sung. Chỉ khi nội dung biên bản đã phản ánh đúng lời khai của mình, bạn mới ký tên xác nhận. Tuyệt đối không ký vào biên bản nếu nội dung không chính xác. (Căn cứ Điều 183, 184 BLTTHS 2015).
- Quyền khiếu nại, tố cáo: nếu bạn cho rằng có quyết định hoặc hành vi nào đó của điều tra viên, cơ quan điều tra xâm phạm quyền lợi của mình, bạn có quyền khiếu nại, tố cáo theo quy định của pháp luật.
-
Trách nhiệm của bạn khi làm việc
Bên cạnh các quyền, bạn cũng có những trách nhiệm cần thực hiện:
- Có mặt đúng giờ, địa điểm theo giấy triệu tập.
- Mang theo giấy tờ tùy thân (CCCD/CMND/Hộ chiếu) và giấy triệu tập.
- Chấp hành các yêu cầu hợp pháp của điều tra viên trong quá trình làm việc.
- Đối với người làm chứng, có trách nhiệm khai báo trung thực tất cả những gì mình biết về vụ án. Việc cố ý khai báo gian dối có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội khai báo gian dối (Điều 382 Bộ luật Hình sự).
-
Một số lưu ý quan trọng
- Luôn giữ bình tĩnh, tự tin và thái độ hợp tác trong quá trình làm việc.
- Nếu có bất kỳ điều gì chưa rõ hoặc yêu cầu nào của điều tra viên mà bạn thấy không phù hợp, hãy mạnh dạn yêu cầu giải thích rõ.
- Việc mời Luật sư đi cùng là một lựa chọn nên cân nhắc, đặc biệt nếu bạn cảm thấy vụ việc phức tạp hoặc không chắc chắn về vai trò, quyền lợi của mình.
Lời kết:
Nhận được Giấy triệu tập của Cơ quan điều tra có thể gây ra tâm lý lo lắng, nhưng việc hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định pháp luật sẽ giúp bạn tự tin hơn, hợp tác hiệu quả với cơ quan chức năng và quan trọng nhất là bảo vệ được quyền lợi hợp pháp của bản thân. Đừng ngần ngại tìm hiểu kỹ quy định hoặc nhờ đến sự tư vấn của luật sư khi cần thiết.
Văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật
📍 Tầng 2 – Tòa N01T1, Khu Ngoại Giao Đoàn, Xuân Tảo, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
📞 Hotline/Zalo: 0938 488 898
📧 Email: luatsudiepnangbinh@gmail.com
🌐 Website: www.tinhthongluat.vn