Hàng loạt doanh nghiệp, ngân hàng bị xử phạt thuế: Làm gì để tránh thất thu ngân sách?

Nhiều doanh nghiệp và cả ngân hàng như Vinatex, Du lịch và Thương mại – Vinacomin, Hodeco, Lilama, HUD3… đã bị cơ quan thuế xử phạt với số tiền từ vài chục triệu đến hàng tỷ đồng do vi phạm các quy định về thuế.

Việc liên tiếp phát hiện và xử lý sai phạm cho thấy vẫn còn nhiều lỗ hổng trong quản lý tài chính – kế toán tại các doanh nghiệp, cũng như đặt ra yêu cầu siết chặt công tác thanh tra, giám sát thuế để hạn chế thất thu ngân sách.

Tình hình vi phạm thuế của doanh nghiệp và ngân hàng

Hồ sơ cho thấy, ngày 18/12/2024, Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính) đã có quyết định kiểm tra thuế tại ngân hàng TMCP và phát hiện nhiều vi phạm hành chính. Đáng chú ý, ngân hàng này bị xác định có hành vi khai sai thuế dẫn đến (và không dẫn đến) thiếu số thuế phải nộp. Do vi phạm nhiều lần, ngân hàng này còn bị áp dụng tình tiết tăng nặng.

Trước những sai phạm này, ngày 18/2/2025, Tổng cục Thuế đã ra quyết định xử phạt ngân hàng này với tổng số tiền hơn 4,2 tỷ đồng. Trong đó, ngân hàng bị phạt hơn 614 triệu đồng (tương đương 20% số thuế bị truy thu) do khai sai thuế dẫn đến thiếu số thuế phải nộp, và thêm 35,1 triệu đồng cho hành vi khai sai nhưng không làm thiếu thuế.

Ngoài tiền phạt, ngân hàng còn phải nộp đủ số thuế còn thiếu vào ngân sách Nhà nước, bao gồm gần 396 triệu đồng thuế VAT năm 2023, gần 2,68 tỷ đồng thuế thu nhập doanh nghiệp của năm 2022-2023 và gần 476 triệu đồng tiền chậm nộp thuế. Quyết định xử phạt có hiệu lực ngay từ ngày ký, đồng thời ngân hàng có trách nhiệm tự tính toán số tiền chậm nộp thuế phát sinh kể từ ngày 11/2/2025.

Không chỉ ngân hàng, trong hai tháng đầu năm 2025, cơ quan thuế đã ban hành hàng chục quyết định xử phạt vi phạm hành chính về thuế đối với nhiều doanh nghiệp niêm yết, với số tiền phạt và truy thu thuế lên đến hàng tỷ đồng.

Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam (Lilama – mã chứng khoán LLM) bị xử phạt gần 1,1 tỷ đồng do khai sai dẫn đến thiếu số thuế giá trị gia tăng (GTGT) phải nộp, lập hóa đơn không đúng thời điểm và kê khai sai các chỉ tiêu liên quan đến nghĩa vụ thuế. Ngoài mức phạt này, Lilama còn bị giảm số thuế giá trị gia tăng được khấu trừ hơn 71 triệu đồng và bị điều chỉnh giảm lỗ gần 58 tỷ đồng trong hai năm 2022-2023.

Tương tự, một công ty cổ phần tập đoàn tư nhân cũng bị xử phạt gần 466 triệu đồng do khai sai thuế GTGT, lập hóa đơn không đúng thời điểm và không nộp phụ lục theo quy định về giao dịch liên kết khi quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2023.

Danh sách doanh nghiệp bị xử phạt còn kéo dài. Công ty Cổ phần Du lịch và Thương mại – Vinacomin (mã chứng khoán DLT) bị truy thu và nộp chậm thuế gần 1,4 tỷ đồng do nhiều sai phạm liên quan đến thuế GTGT, thuế thu nhập doanh nghiệp và hóa đơn chứng từ.

Trong khi đó, Công ty Cổ phần Phát triển Nhà Bà Rịa – Vũng Tàu (Hodeco – mã HDC) sau đợt thanh tra thuế kỳ 2021-2022 cũng bị yêu cầu nộp bổ sung hơn 1,2 tỷ đồng vào ngân sách Nhà nước.

Một ông lớn trong ngành dệt may là Tập đoàn Dệt May Việt Nam (Vinatex – mã chứng khoán VGT) dù chỉ bị phạt hành chính 6,5 triệu đồng, nhưng lại bị phát hiện khai sai, làm giảm số lỗ năm 2023 hơn 10 tỷ đồng. Đây là minh chứng rõ ràng cho thấy, không phải lúc nào vi phạm thuế cũng chỉ liên quan đến số tiền truy thu, mà còn có thể ảnh hưởng đến báo cáo tài chính của doanh nghiệp, tác động đến quyết định của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán.

Làm gì để tránh thất thu ngân sách?

Trao đổi với Báo Thanh tra, chuyên gia pháp lý, LS. Diệp Năng Bình (Đoàn Luật sư TP Hồ Chí Minh) cho rằng việc liên tiếp phát hiện các vi phạm thuế, từ ngành ngân hàng đến doanh nghiệp niêm yết, cho thấy vẫn còn những kẽ hở trong công tác quản lý tài chính và tuân thủ pháp luật thuế.

Những sai phạm này có thể bắt nguồn từ sơ suất trong hạch toán kế toán, nhưng cũng không loại trừ khả năng doanh nghiệp cố tình “lách” để giảm nghĩa vụ thuế. Thực trạng này đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với cơ quan quản lý trong việc siết chặt thanh tra, giám sát bằng các công cụ hiện đại như phân tích dữ liệu và trí tuệ nhân tạo nhằm kịp thời phát hiện và xử lý vi phạm.

Theo ông Bình, bên cạnh việc nâng cao năng lực giám sát, chế tài xử phạt cũng cần được điều chỉnh theo hướng nghiêm khắc hơn, đặc biệt với các doanh nghiệp tái phạm nhiều lần. Một hệ thống chế tài đủ mạnh sẽ không chỉ răn đe mà còn góp phần nâng cao ý thức tuân thủ trong cộng đồng doanh nghiệp.

Tuy nhiên, xử phạt không phải là giải pháp duy nhất. Cơ quan thuế cũng cần đẩy mạnh các chương trình đào tạo, hướng dẫn để doanh nghiệp hiểu rõ và thực hiện đúng các quy định về thuế, tránh tình trạng vi phạm do thiếu hiểu biết hoặc hiểu sai luật.

Trong bối cảnh nền kinh tế hướng đến sự minh bạch và phát triển bền vững, tuân thủ nghĩa vụ thuế không chỉ giúp doanh nghiệp tránh rủi ro pháp lý mà còn góp phần xây dựng một môi trường kinh doanh công bằng, tạo niềm tin cho nhà đầu tư và đảm bảo sự ổn định tài chính quốc gia.

“Nếu những kẽ hở trong quản lý thuế không sớm được khắc phục, nguy cơ thất thu ngân sách sẽ ngày càng lớn, kéo theo nhiều hệ lụy đối với nền kinh tế và xã hội”, LS Bình khuyến nghị.